(21-بهمن-1401, 11:44)king نوشته: مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ: إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى أَدَّبَ نَبِيَّهُ ص ... (کافی، ج1، ص 267)
استاد حسینی نسب در درس خارج اصول این روایت را موثقه دانستند؛ زیرا اسحاق بن عمار فطحی ثقه می باشد. اما در درایه این روایت را صحیحه ذکر کرده اند و اسحاق بن عمار را امامی دانسته اند. متوجه این اختلاف نشدم؛ لطفا نظر صحیح را بیان کنید.
استاد سید محمد جواد شبیری در پاسخ به این سوال فرمودند:
در مورد اسحاق بن عمار یک بحث تاریخی وجود دارد.
نجاشی اسحاق بن عمار کوفی الصیرفی را توثیق کرده است.
شیخ طوسی اسحاق بن عمار الساباطی را ذکر کرده است و فرموده است:
[52] إسحاق بن عمار
إسحاق بن عمار الساباطي و له أصل. و كان فطحيا، إلّا أنّه ثقة، و أصله معتمد عليه.
مرحوم علامه حلی در خلاصه این دو عبارت را با هم جمع کرده است و فرموده است: وثاقت متفق علیه است و در مورد فطحی بودن گر چه ظاهر نجاشی، نفی فطحی بودن است؛ اما به واسطه‌ی صراحت کلام شیخ در فهرست از ظاهر کلام نجاشی رفع ید می کنیم. در نتیجه اسحاق بن عمار را فطحی ثقه دانسته است. در این صورت روایات اسحاق بن عمار، موثق تلقی می شوند. این دیدگاه تا زمان شیخ بهایی در جامعه‌ی شیعی حاکم بوده است.
مرحوم شیخ بهایی می فرماید: دلیل نداریم اسحاق بن عمار ساباطی و اسحاق بن عمار کوفی صیرفی یک نفر باشند.
اسحاق بن عمار ساباطی فطحی ثقه است و اسحاق بن عمار کوفی صیرفی، امامی ثقه است.
بنابراین طبق این مبنا که بین خبر موثقه و صحیحه تفاوت در حکم است، نیازمند تمییز مشترکات در مورد اسحاق بن عمار هستیم.
بسیاری از بزرگان نظر شیخ بهایی را پذیرفتند تا زمان علامه بحر العلوم که در کتاب رجالش فرموده است: این دو، یک نفر هستند ولی نه یک نفری که فطحی است بلکه امامی ثقه است و اصلا اسحاق بن عمار ساباطی نداریم.
شیخ طوسی تصور کرده که اسحاق بن عمار، ساباطی است و این اشتباهش به خاطر این است که گمان کرده اسحاق بن عمار فرزند عمار ساباطی است. زیرا عمار معروفی که در اصحاب بوده، عمار ساباطی است.
از طرفی در شرح حال عمار ساباطی مطرح شده است که اهلش و قومش فطحی باقی ماندند. به همین دلیل شیخ طوسی تصور کرده که اسحاق بن عمار فطحی است.
مرحوم علامه‌ی بحرالعلوم می فرماید: هیچ جا اسحاق بن عمار به عنوان ساباطی شناخته نمی شود. همین امر بیانگر این است که شیخ طوسی دچار اشتباه شده است. نجاشی هم هیچ اشاره ای به فطحی بودنش نمی کند پس وی امامی بوده است.
آیت الله والد می فرماید: بعید نیست که نجاشی در این ترجمه ناظر بر فهرست شیخ باشد و در مقام اصلاح آن مطلب باشد. ما هم بحث مفصلی در مورد ارتباط رجال نجاشی و فهرست شیخ انجام داده ایم که در مجله‌ی کتاب شیعه در مقاله‌ی «التعلیقات الحسینیة علی الحواشی الحسنیة» چاپ شده است. در آن جا اشاره کرده ایم که در باب الف، رجال نجاشی به فهرست شیخ ناظر می باشد و در مورد اسحاق بن عمار که در باب الف است، این احتمال جدی است که نجاشی ناظر به شیخ باشد. البته مرحوم نجاشی بسیار مؤدب است و اصلاحات را صریح ذکر نکرده است.
ارتباط اسحاق بن عمار با عمار ساباطی در ذهن شیخ، ارتباط دور از ذهنی نیست. شیخ طوسی در بعضی موارد در سند به جای عمار ساباطی، اسحاق بن عمار آورده است. دو سه روایت هست که روایت، مربوط به عمار ساباطی است ولی شیخ به جای عمار ساباطی، اسحاق بن عمار ذکر کرده است. چنین اشتباهی در جایی رخ می دهد که بین دو شیء نوعی ارتباط مفهومی و تداعی معانی باشد. هر چیزی به چیز دیگر تبدیل نمی شود بلکه نیازمند ارتباط مفهومی است.
نتیجه این که حق با علامه‌ی بحرالعلوم است و اسحاق بن عمار، صیرفی و کوفی است و هیچ ارتباطی با ساباط ندارد و فطحی هم نیست بلکه امامی ثقه است. بنابراین روایات اسحاق بن عمار صحیحه است.
چکیده‌ی این مبانی را در شرح حال اسحاق بن عمار در برنامه‌ی درایة النور بیان کرده ایم.
